In zijn huis in de Bijlmer heeft Toni Kofi, het is begin december, de kerstboom al opgezet. Een klein meisje zit op de grond te kleuren en heeft meer aandacht voor de boom met knipperende lichtjes – waaruit ook kerstmelodietjes te horen zijn dan voor de tekenfilms op het kinderkanaal van de televisie.

Lennert Ras

In 1984 moest Toni Kofi uit Ghana vluchten. Hij was minister geworden na de coupe van 1981. Het was een revolutie voor meer macht voor het volk. Maar het klimaat veranderde al snel. De regering richtte zich niet langer op het eigen volk, maar op het IMF, de wereldbank. Kofi geloofde niet dat dat de bevolking zou helpen. Hij was sterk gekant tegen de condi­tionering van Ghana door de wereldbank. Er gingen geruchten dat hij en andere linkse politici te radicaal werden gevonden en dat zijn veiligheid in gevaar was.

Politiek

Eenmaal in Nederland aangekomen, deed Kofi zijn uiterste best om aan­dacht te vragen voor de problemen in Afrika. De politiek was in die tijd te veel gericht op de problemen in Latijns Amerika. Kofi werd ook lid van GroenLinks. Maar vond dat in die tijd een soort papieren tijger.'Het gaat erom wat je doet', betoogt Kofi. 'Niet wat je op papier zet, is belangrijk, maar hoe je het implementeert in de samenleving.' De PvdA deed wel sta­tements die Kofi ook had: kijken naar de actuele situatie in de derde wereld. Kofi verzette zijn koers richting PvdA. Alhoewel hij, naar eigen zeg­gen, nooit echt is weg geweest bij GroenLinks.
Verder zette hij de stichting Afrika naast de deur, 'Stand' op. Deze stichting vraagt aandacht voor de proble­men in Afrika. Over mediainteresse heeft Kofi niet te klagen. Hij wordt veel geïnterviewd, ook door de grote kranten. Soms vindt hij het jammer dat alleen hij zoveel aandacht krijgt. Het eerste jaar in Nederland had Toni Kofi zijn vreemdste kerstmis ooit.

Verzoening

In Ghana heeft het kerstfeest een andere betekenis gekregen. Het wordt gevierd in de hele periode tussen kerst en oud en nieuw. Er wordt, in tegen­stelling tot Nederland, ook de hele week door vuurwerk afgestoken. Het Ghanese kerstfeest staat in het teken van de ontmoeting van het oude met het nieuwe jaar. Daarbij staat verzoe­ning en vergiffenis centraal. Je moet de goede dingen uit het oude jaar meenemen en het slechte vergeten, of verbeteren. Zowel christenen, moslims en traditioneel gelovigen vieren het feest samen. Iedereen wenst elkaar 'Afe Hypiapa', of 'een goede ontmoeting van het oude en nieuwe jaar'. Kerst gaat om vernieuwing, vooral ook van jezelf en je relaties. Iemand die kerst viert zonder zich te verzoenen met zichzelf en anderen, heeft volgens Kofi niet echt kerstmis gevierd.

Kinderen

Kinderen worden om de komst van het nieuwe jaar te vieren in nieuwe kleren gestoken; kleren, die nog niet eerder gedragen zijn. Ze gaan langs de deuren en zingen kerstliederen voor de volwassenen. Die moeten de kin­deren dan kleine koekjes, een soort pepernoten geven. Deze manier van kerstviering is een overblijfsel van de tweehonderd vijftig jaar overheersing van Ghana door de Nederlanders. Het zingen en langs de deuren gaan, doet denken aan ons Sint Maarten en de koekjes aan Sinterklaas.
Iedereen in Ghana is thuis met kerst en iedereen is welkom. Je kunt overal even binnenlopen en meedelen in de kerstvreugde. Traditioneel slacht elke familie een kip en het vlees deelt men met bezoekers. 'Sharing' is heel belangrijk, vertelt de Engels sprekende Kofi. 'Dat is trouwens ook anders hier', merkt Kofi op, 'hier eet iedereen het hele jaar door kip, en is het niet speciaal voor kerst.'
Het eerste jaar in Nederland vierde Toni Kofi zijn kerst zoals hij in Ghana deed. Er kwam niemand langs ... een heel vreemde gewaarwording. De jaren daarna ging Kofi met vrienden mee naar familie, want hier in Neder­land vieren mensen kerst vooral in familieverband. Kofi mist daarin iets van de gemeenschapszin en saam­horigheid uit Ghana. Toch is de Ghaneze manier van kerstvieren hier in Nederland niet helemaal verdwe­nen.'Vrienden bellen je vlak van te voren op en als je thuis bent zeggen ze: ik kom langs. Maar de spontaniteit van de kerstviering in Ghana is toch weg. Dat komt ook door de bellengalerijen; je kunt hier niet — laat staan bij een vreemde — zo maar even binnen lopen.'

'Goodies'

Als katholiek gaat Kofi ook naar de nachtdienst bij de 'All saints church' in Amsterdam West. Verder begint hij al in november een schip te zoeken, dat zijn 'goodies', kleren en lekkernijen, naar vrienden en familie in Ghana moet verschepen. Dat wordt ook van je verwacht, want als je in Nederland terecht bent gekomen, denkt iedereen dat je het hebt gemaakt. Rond de kerst bellen ook heel veel Ghanezen naar huis, waardoor het telefoonnet in Ghana vaak overbelast raakt. Toni Kofi hoopt het beste voor de toekomst van zijn vaderland. In 2000 wil hij als het veilig genoeg is — kerstmis thuis gaan vieren. *♦*