Leren Omgaan met Stemmen Horen, Een op herstel en emancipatie gerichte benadering, Robin Timmers, uitgeverij Tobi Vroegh, Bureau Herstel/RIBW Nijmegen & Rivierenland, Steunpunt Stemmen horen ISBN 9789078761679, euro 17,50

Leren omgaan met stemmen- van Robin Timmers

Recensie door Lennert Ras

Leren omgaan met stemmen horen van Robin Timmers wordt ingeleid door Wilma Boevink en Jim van Os. Wilma Boevink is zo’n beetje het boegbeeld van de herstelbeweging en Jim van Os is bekend van de site Schizofrenie bestaat niet. Ze schrijven dat het boek in toegankelijke taal is geschreven en dat is ook zo. Geen vakjargon. Ze noemen het boek een mijlpaal in de geschiedenis van de Nederlandse stemmenhoordersbeweging. Het boek is in ieder geval zeer boeiend en inspirerend!

Het begint met het herstelverhaal van Robin zelf. Hij heeft goed leren omgaan met zijn stemmen, de stemmen zijn positiever geworden, en hij merkt ook dat nu hij meer zelfvertrouwen heeft, dat de klachten afnemen. Hij leeft nu met stemmen, maar zonder medicatie! Hij heeft een gezin gesticht en werkt bij het Steunpunt Stemmen Horen in Nijmegen. Dit steunpunt is een op herstel en emancipatie gerichte club van ervaringsdeskundigen, die stemmenhoorders op weg helpt met hun herstel en ook behandelaren en naasten informeert. Dat doen ze onder andere door een spreekuur te houden, een stemmenhoor-groep aan te bieden en de cursus Omgaan met stemmen horen. Het steunpunt zat al in Den Haag en Nijmegen, maar is sinds 2019 ook in Leiden opgestart.

Na Robins ervaringsverhaal volgt een inleiding over wat stemmen horen dan inhoudt. Het komt veel voor en heel veel stemmenhoorders functioneren gewoon en belanden helemaal niet in de psychiatrie. Pas als stemmen ontregelend en op een nare manier ingrijpen op iemands leven, kan je in de psychiatrie belanden en allerlei diagnoses krijgen als psychosegevoelig of schizofreen en worden er pillen voorgeschreven. Deze pillen kunnen voor wat verlichting zorgen, maar leveren ook grote gezondheidsrisico’ s op. Uiteindelijk blijkt dat mensen die geen pillen slikken misschien wel beter herstellen en dat mensen die de pillen wel slikken op den duur net als de niet-pillenslikkers ook nog wel een psychose kunnen krijgen.

‘Ik ben niet ziek’
Robin pleit voor emancipatie. Ooit stond homoseksualiteit in de DSM (het boek met alle bestaande diagnoses voor psychische aandoeningen) en dat is geschrapt. Uiteindelijk zou ook stemmen horen uit de DSM moeten worden geschrapt en moet stemmen horen als een variatie in het menselijk spectrum worden gezien, ontdaan van de negatieve connotatie van ziekte of aandoening. Wel geuzenachtig om te zeggen: ik ben niet ziek, ik heb andere gedachten en ideeën dan anderen, maar ik ben niet ziek.

In hoofdstuk drie worden bekende stemmenhoorders opgesomd. Zoals de stem van Socrates, Jeanne d’ Arc, Charles Dickens, Virginia Woolf, William S. Burroughs, Vincent van Gogh en Pablo Picasso, Ali B, Lady GaGa, Anthony Hopkins, Carl Jung en John Forbes Nash (wiskundige, econoom en Nobelprijswinnaar uit de film A Beautiful Mmind), Martin Luther King, Winston Churchill en Ghandi. Je staat als stemmenhoorder niet alleen, maar bent in goed gezelschap! Het is ook het recht van de stemmenhoorder om een eigen mening te hebben over je ervaringen. Dit is zelfs een mensenrecht! Zo zien moslims de stemmen als afkomstig van Djinns. En je bent vrij om dat te geloven en er mag dan niet door de hulpverlening gezegd worden dat je een waan hebt.

Stemmen horen komt bij verschillende diagnoses voor, zoals DIS, bipolaire stoornis, eetstoornis, depressie, PTSS, borderline, autisme en angststoornis. Ook mensen die doof worden, of hun partner hebben verloren kunnen stemmen gaan horen. En bekend fenomeen is dat je, als je in eenzame stille opsluiting zit, al dan niet zelf verkozen voor bijvoorbeeld meditatie, dat je dan stemmen kunt gaan horen.

Omgaan met stemmen horen
De internationale stemmenhoor-beweging ging anders kijken naar stemmen horen. Ze zien stemmen horen als een veelvoorkomende menselijke ervaring waarmee je kunt leren omgaan. Dus ze willen niet de stemmen wegdrukken door medicatie, stroomstoten of wat dan ook, maar dat stemmenhoorders hun stemmen leren accepteren en ermee leren leven. Je kunt zo voorbij de stemmen komen en weer een op alle menselijke vlakken zinvol leven gaan opbouwen, na in een eerdere fase overweldigd te zijn door je ervaringen.

Vroeger werd iemand die stemmen hoorde en daar last van had al snel als schizofreen weggezet. Een paar jaar geleden werd het me met een etentje van Anoiksis nog gezegd. Ik had net de madstudies gevolgd en was vol over herstel en empowerment. Herstel, zei een jongen daar, dat is niet mogelijk en het wordt alleen maar erger als je ouder wordt. Gelukkig is dat aan het veranderen en is bij veel instellingen de mening dat herstel toch mogelijk is, veel gangbaarder geworden. In het stemmen horen worden dan ook vijf fases onderscheiden: eerst is er de vroege fase, dan word je overweldigd door de stemmen, dan worstel je ermee, vervolgens leer je ermee leven en dan ga je leven voorbij de stemmen.

Jim van Os ziet af van de hopeloze uitzichtloze diagnose schizofrenie en stelt de volgende vragen: wat is er me je gebeurd? Wat is je kwetsbaarheid en je weerbaarheid? Waar wil je naar toe en wat heb je nodig? Negatieve stemmen kunnen eigenlijk ook een positieve boodschap in zich hebben en je moet er zien achter te komen wat dat is.

Herstel
Vervolgens worden in het boek veel op herstel gerichte hulpmiddelen bij stemmen horen besproken. Zoals de WRAP (welness recovery action plan), signaleringsplan, crisiskaart en de Maastrichtse methode (een vragenlijst waarbij een construct wordt gemaakt om te kijken wat het verband is tussen stemmen horen en trauma’s). Ook wordt tegenwoordig traumabehandeling toegepast bij stemmenhoorders. Vroeger was dat taboe, omdat men dacht dat stemmenhoorders er zware terugvallen door zouden krijgen, maar nu niet meer. Zo is er EMDR en op traumagerichte cognitieve gedragstherapie.

Ook andere hulp- en behandelmethodes worden behandeld naast medicatie. Zo werkt clozapine ook op andere receptoren dan alleen de dopamine (stemmen horen zou voortkomen uit een te veel aan dopamine) en leidt daardoor tot goede resultaten. Erica Irene van den Akker die veel deed voor de stichting Weerklank (een vooruitstrevende stemmenhoorbeweging, die ook in het boek ter sprake komt) vergeleek het slikken van medicatie met het doen van een kurk op de fles, terwijl de druk in de fles steeds oploopt, waardoor de fles uiteindelijk toch explodeert. Wist je trouwens dat je door het gebruik van bètablokkers (voor je hart) ook stemmen kunt krijgen?

Mensenrechten
Verder wordt er in het boek ingegaan op ervaringsdeskundigheid, de-stigmatisering en emancipatie. Het is Robins hoop dat er bij behandeling van stemmen horen veel meer gekeken wordt naar mensenrechten en dat dwangbehandeling uiteindelijk zal verdwijnen. Soteria is al zo’n beweging waarbij geen dwang wordt toegepast en ook bij open dialogue wordt weinig medicatie gebruikt. Want medicatie kan helpend zijn, maar heeft grote gevolgen voor de lichamelijke gezondheid.

Op het eind van het boek wordt ingegaan op de rol van je naasten bij herstel en de triade (de driehoek van cliënt, hulpverlener en naasten) en wordt ingegaan op de mogelijkheden die het steunpunt stemmen horen biedt. Het boek biedt veel handvatten, is positief en opbouwend en toegankelijk geschreven. Alleen worden er niet veel ervaringsverhalen in aangehaald, maar staan wel bronnen genoemd, waar je die ervaringsverhalen wel kunt lezen of krijgen. Leren omgaan met stemmen horen is zeer aanbevelingswaardig en empowerend voor stemmenhoorders en iedereen die met stemmenhoorders te maken heeft, professioneel en niet professioneel. Lezen dus!

Leren Omgaan met Stemmen Horen, Een op herstel en emancipatie gerichte benadering, Robin Timmers, uitgeverij Tobi Vroegh, Bureau Herstel/RIBW Nijmegen & Rivierenland, Steunpunt Stemmen horen ISBN 9789078761679, euro 17,50

Gecategoriseerd in:

zorg